Türkiye ve Avrupa Birliği ortak projesi olarak IFEA'nın (Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü) organizasyonu ile Yunus Emre Enstitüsü, İMEÇE (İnsan, Mekan, Çevre ve Enerji Derneği), BABİL Toplum Kültür Sanat Çalışmaları ve Belgesel Sinema Derneği ortaklıkları ile gerçekleştirilen Avrupa'nın Neolitik Köprüsü: Taşlar Yerinden Oynuyor Projesi çevresinde çekimleri ve kurgusu tamamlanan belgeselin ilk gösterimi çevrimişi (online) basın toplantısıyla gerçekleştirildi.
Çekimleri Ankara, Aksaray, Batman, Çanakkale, Burdur, Diyarbakır, İstanbul, Kırklareli, Konya, Mersin, Muğla, Niğde, Siirt, Şanlıurfa, Sofya ve Atina'da 39 ayrı arkeolojik alanda, 27 müzede ve laboratuvarlarda tamamlanan belgesel 46 bilim insanının arkeolojik bulgulara dair bilgi ve değerlendirmelerini içeriyor.
Yönetmenliği ve Metin yazarlığı Enis Rıza tarafından gerçekleştirilen belgeselin yapım yönetmenliğinde Nalân Sakızlı, müziklerinde Sinan Sakızlı ve saha fotoğraf çekimlerinde Jale Mekiş Diker imzası yer alıyor.
Projenin editör arkeologları ise Dr. Martin Godon, Dr. Nehemie Strupler ve Dr. Müge Durusu Tanrıöver olarak belirtiliyor.
Belgesele göre; arkeolojik bulgular Anadolu'daki neolitik dönemde şiddet ve savaşın olduğuna dair knaıt bulunmazken, sınıf ayrımını gösteren emare de yok. Belgeselin üzerinde durduğu önemli konulardan biri de neolitik dönem insanlarının neden göçtüğü. Göçlerin şiddet, felaket ve doğal şartlardam dolayı olmadığı anlaşılıyor ama neden olduğu belirsizliğini koruyor.
Anadolu Neolitiği Avrupa’ya nasıl taşındı?
Bilim dünyası, son yirmi yılda yoğunlaştırdığı çalışmaları ile Neolitik uygarlığın oluşma ve gelişmesinde, Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu’nun iki ayrı bağımsız “çekirdek bölge” olduğunu ortaya koydu. Avcı ve toplayıcı topluluklar Anadolu’da yerleşik yaşama geçerek uygarlaşma serüveninin temellerini adım adım hayata geçirdiler ve Neolitik kültürün Anadolu üzerinden Avrupa’ya yayıldı.
Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu’da oluşan Neolitik yaşam, binli yıllar içinde gelişerek batıya yayıldı; Akdeniz, Ege, Marmara Bölgesi ve Trakya’da yerel koşullarla uyumlu yeni Neolitik yaşam biçimlerinin oluşmasının temelleri atıldı. Bu yayılım; Kıbrıs ve Girit üzerinden Akdeniz, Mora Yarımadası ve Balkanlar üzerinden Güneydoğu Avrupa ve sonrasında İngiltere, İskandinavya’ya uzanarak, yine her yörenin yerel koşulları ile uyumlu yeni Neolitik yerleşim ve yaşam biçimlerinin oluşmasını sağlarken, Neolitik kültürün küreselleşme serüveni de yeni bir aşamaya girdi.
Anadolu’nun Neolitik dönem mirasını kayıt altına almayı ve belgeselle görselleştirirerek dünyaya tanıtmayı hedefleyen belgeselin tanıtım toplantısına IFEA Direktörü Bayram Balcı'nın sunumu ve idaresinde Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, Dr. Martin Godon ve yönetmeni Enis Rıza'nın katıldı.
Bayram Balcı; Benim için büyük bir onur
Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü Bayram Balcı; "Avrupa Birliği ve Türkiye kültürlerarası diyalog programı kapsamında onaylanan projenin koordinasyonunu IFEA olarak üstlendik. Bu proje Türkiye'de toplumun arkeolojik anıtlara yönelik farkındalığını arttırmayı, Anadolu'nun arkeolojik mirasının tanıtımını ve bu belgesel film vasıtasıyla Anadolu'nun neolitik mirasına uluslararası vurgu kazandırmayı amaçlıyor. Bu proje Türkiye için çok büyük bir fırsat. Türkiye'nin dünya çapında reklamını yapabilecek, hepimize hizmet edebilecek bir proje. Bu projeni hayata geçirdiği belgeselin tanıtımını gerçekleştirmek benim için büyük bir onur." dedi.
Prof. Dr. Mehmet Özdoğan: Anadolu'nun neolitik insanları göçlerle Avrupa'ya kadar ulaştı
Etkinlikte Neolitik dönem arkeoloji bulgularını içeren bir sunun yapan projenin Onursal Danışmanı Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, "Anadolu'da neolitik devrimi gerçekleştirilen insanlar, göçerek Avrupa'ya İngiltere sınırlarına kadar gittiler. Tahmin ediyorum ki göçlerde güçlenen ruhban otoritesine tepkiler de rol oynadı. On bin yıl öncesinde erkek figürlerinin yoğunluğu dikkat çekerken daha sonraki figürlerde kadınların yoğun olmasını da bu etkene bağlıyorum" dedi.
Dr. Martin Godon: Belgesel doğru yerlerde ve doğru insanlarla çekildi
Projenin editörleri arasında yer alan Dr. Martin Godon, arkeolojinin hayatın her yanını kuşatan kompleks bir bilim olduğunu belirterek, arkeojik bulguların doğru yorumu için pek çok bilim alanından destek alınmasının önemine dikkat çekti ve " bu belgesel doğru yerlerde ve doğru insanlarla çekildi. Ortaya güzel bir iş çıktı" dedi.
Prof. Dr. Mehmet Özdoğan'ın engin bilgisi ve bilimsel yorumları ile projeye katkısının büyük önemi olduğunu belirten Yönetmen Enis Rıza "Kısa süre önce Anadolu'da neolitik dönem yaşanmadığı sanılıyordu. Ama ardarda gelen arkeolojik keşifler bunun yanıldı olduğunu gösterdi. Bu konuda bir belgesel yapma imkanını bulmak beni çok sevindirdi. Neolitik dönem gerçekten çok büyülü bir dönem. Aslında bizim bugün yaşadığımız ne varsa uygarlık adına onun ipuçlarını orada buluyoruz. Mimariden inançlara kadar birçok şeyin ipuçları orada saklı. Şunu söyleyebilirim ki çok yakın zamana kadar Anadolu'da neolitikten söz etmek mümkün değildi. Hatta eski kaynakları karıştırdığımızda bırakın Anadolu'yu, neolitiğin geçmişini 5 binli yıllara dayandıran kaynaklar okuduk. Dolayısıyla Anadolu'da neolitik dönemin ortaya çıkışıyla birlikte ciddi bir biçimde tarihin değiştiğini söyleyebiliriz. Biz bu konuda bu belgeseli yaparken 39 kazı alanında, Anadolu'da 27 müzede çekim yaptık. 47 bilim insanıyla çok uzun söyleşiler çektik. Bir de yerel halkla çekimler yaptık. Bütün bu çekimlerden ciddi bir literatür oluştu." dedi.
Proje ve belgesel 3 ayrı dilde web sitesinde
Temmuz 2020'de yenilenen web sitesi aracılığı ile neolitik dönemin sırlarını açığa çıkaran projenin içeriği üç dilde sürekli yaygın erişime açık olacak. Projenin konusu ve faaliyetleri, alan fotoğrafları, spot yapımlar, kısa filmler, belgesel film olarak dil ve internet versiyonları ile https://neolithic-bridge.org/ adresinde yer alacak.
“Avrupa’nın Neolitik Köprüsü: Taşlar Yerinden Oynuyor!” projesinin tanıtım toplantısının tamamını bu linktenizleyebilirsiniz.
Yaşar İliksiz - arkeolojikhaber.com
Yorumlar